Jak doszło do krwawej bitwy między Brytyjczykami a Francuzami podczas drugiej wojny światowej?
22 czerwca 1940 roku - Francja wbrew układom ze Zjednoczonym Królestwem i Polską podpisuje rozejm z III Rzeszą. Niemcy przyłączają Alzację i Lotaryngię oraz okupują 2/3 terytorium Francji. Jednak Brytyjczyków bolała najbardziej utrata marynarki francuskiej - w momencie zawieszenia broni była czwartą najsilniejszą flotą na świecie. W zamian powstaje Francja Vichy, która kolaboruje z okupantem w zamian za możliwość posiadania 100 000 żołnierzy (bez ciężkiego sprzętu) i częściową autonomię, która trwała de facto do roku 1942.
Zawarcie rozejmu między Francją a III Rzeszą Niemiecką Francja miała zostać zdemilitaryzowana, lecz przyszłość floty pozostawała zagadką. Alianci obawiali się, iż Niemcy przejmą neutralną marynarkę francuską, co może spowodować przegraną na morzu i upadek Wielkiej Brytanii. Jednak póki co naziści przestrzegają zawartej umowy, a francuscy komandorzy obiecują zniszczyć swoje okręty, jeśli nastąpi próba abordażu.
Mimo to premier Winston Churchill stracił cierpliwość i zarządził postawienie
Marine Nationale ultimatum - przyłączenie floty do marynarki brytyjskiej bądź zawrócenie okrętów do portów znajdujących się poza zasięgiem Niemców. W razie odmowy
Royal Navy rozpocznie operację "
Catapult", a mianowicie zatopi okręty francuskie.
Ultimatum odrzucił Francois Darlan, admirał i naczelny dowódca francuskiej floty, który wcześniej odmówił przetransportowania 200 000 żołnierzy francuskich do Algierii w celu kontynuowania walki.
Wiele statków znajdowało się w tym czasie w portach na terenie Wysp Brytyjskich oraz na Morzu Śródziemnym.
Admirał Francois Darlan, w 1942 roku przeszedł na stronę aliantów, tego samego roku zginął z rąk zamachowca (najprawdopodobniej w zemście za stłumienie powstania w Algierze) 3 lipca 1940 roku rozpoczęto operację - przed świtem Brytyjczycy siłą zaczęli opanowywać okręty w Southampton, Plymouth i Portsmouth. Przejęto największy okręt podwodny świata "
Surcouf" (kosztem życia dwóch brytyjskich oficerów i jednego francuskiego marynarza), dwa przestarzałe pancerniki: "
Paris" i "
Courbet", dwa tzw. "wielkie niszczyciele", osiem niszczycieli, piętnaście "awiz" i około dwustu jednostek pomocniczych.
Przestarzały okręt podwodny "Surcouf". Został zatopiony w 1942 roku, najprawdopodobniej przez pomyłkę amerykańskich pilotów, przez co zginęła cała 130-osobowa załoga. Pozytywnym zaskoczeniem była zgoda Francuzów na rozbrojenie statków w Aleksandrii, mianowicie przestarzałego pancernika "Lorraine", trzech ciężkich krążowników - "
Duquesne", "
Tourville" i "
Suffren", lekkiego krążownika "
Duguay-Trouin" oraz dwóch niszczycieli i trzech okrętów podwodnych.
Jednakże najważniejsze okręty stacjonowały w Mers el-Kebir: dwa pancerniki - "
Provence" i "
Bretagne" (z załogą ponad tysiąc osób każdy), dwa krążowniki liniowe - "
Dunkerque" i "
Strasbourg", sześć niszczycieli oraz transporter wodnosamolotów "
Commandante Teste". Flotą dowodził Marcel Gensoul.
Statki zostały zablokowane w porcie przez admirała Jamesa Somervilla, który ze sobą sprowadził lotniskowiec HMS "
Ark Royal", trzy potężniejsze od francuskich statków okręty liniowe : HMS "
Hood", HMS "
Valiant" i HMS "
Resolution", dwa lekkie krążowniki i jedenaście niszczycieli.
Admirał wystosował ultimatum: francuskie okręty dołączą do walki z Niemcami i Włochami, zawrócą do brytyjskich portów, zostaną przebazowane do francuskich kolonii lub dostaną się pod opiekę USA i będą zwrócone po wojnie. Ultimatum kończyło się słowami:
„Jeśli pan odrzuci te rozsądne propozycje, muszę z głębokim żalem żądać zatopienia pańskich okrętów w ciągu 6 godzin. Ostatecznie, jeśli powyższe nie nastąpi, mam rozkazy rządu Jego Królewskiej Mości użyć każdej siły jaka będzie konieczna w celu zapobieżenia wpadnięcia pańskich okrętów w ręce niemieckie lub włoskie”. Brytyjski okręt liniowy HMS "Hood". Zatonął wraz z 1400 marynarzami w roku 1941 podczas walki z Niemcami.
Francuski pancernik "Provence". Został unieszkodliwiony w 1943 roku, a w 1949 pocięto go na złom. Marcel Gensoul nie przyjął warunków Brytyjczyków, jednak zapewnił Jamesa Somervilla, iż nie odda okrętów ani Niemcom, ani Włochom, a na siłę odpowie siłą. Nie powstrzymało to angielskiego admirała przed wykonaniem swoich rozkazów.
Flota brytyjska mogła manewrować na pełnym morzu, w przeciwieństwie do francuskich statków, które stacjonowały w wąskim porcie. Ponadto krążowniki liniowe były skierowane rufą w kierunku morza, przez co nie mogły użyć swoich głównych dział.
O godzinie 16:56 Brytyjczycy rozpoczęli atak. Francuzi zaczęli szybko opuszczać port pod osłoną pancernika "
Provence", jednak jego ogień okazał się nieskuteczny. Tragicznie skończył pancernik "
Bretagne" - o godzinie 17:09 został trafiony najprawdopodobniej w skład amunicji i eksplodował, zbierając ze sobą 85% załogi. "
Provence" i "
Dunkerque" nie zdołały opuścić portu, gdyż zostały kilkukrotnie trafione, przez co osiadły na mieliźnie, zaś ciężki niszczyciel "
Mogador" został mocno uszkodzony.
Uszkodzony ciężki niszczyciel "Mogador". Jedynie krążownik liniowy "
Strasbourg" i reszta niszczycieli wraz z transportem wodnosamolotów zdołały uciec Brytyjczykom pod ostrzałem statków i uciążliwymi nalotami Swordfishów.
Dzień później HMS "
Pandora" zatopił kanonierkę "
Rigault de Genouilly". Francuzi bezskutecznie wykonali nalot w nocy na okręty w pobliżu Gibraltaru.
Brytyjczycy byli błędnie przekonani, iż uszkodzenia pancerników "
Provence" i "
Dunkerque" nie są zbyt poważne, przez co 5 lipca z lotniskowca "
Ark Royale" wystartowały samoloty Fairy Swordfish, które przeprowadziły nalot na Mers el-Kebir. Jedna z torped trafiła osadzony na mieliźnie
"Dunkerque", powodując jednocześnie wybuch bomb głębinowych na przycumowanej przy jego burcie barce.
HMS "Ark Royale" w towarzystwie samolotów Swordfish (Miecznik). Lotniskowiec został unieszkodliwiony przez u-boota w 1941 roku. Zginął jedynie jeden marynarz. W nocy z 7 na 8 lipca motorówka z lotniskowca HMS "
Hermes" wyrzuciła sześć bomb głębinowych w pobliżu największego francuskiego pancernika - "
Richelieu", jednak atak był bezskuteczny. O świcie Swordfishe zaatakowały pancernik, unieszkodliwiając go (został wyremontowany dopiero w 1943 roku).
Pancernik "Richelieu", zezłomowano go w 1968 roku. Podczas operacji "Catapult" zginęło dwóch brytyjskich lotników i aż 1297 francuskich marynarzy. Niemcy przestali uznawać neutralność francuskiej floty, a rząd Francji Vichy zerwał stosunki dyplomatyczne w Wielką Brytanią.
Źródła książkowe:
P. Collier: "Wielkie bitwy II wojny światowej - Morze Śródziemne" (wyd. Osprey)
E. H. Jenkins: "Historia francuskiej marynatki, od początków aż do dziś"
Dobra, dobra. Chwila. Chcesz sobie skomentować lub ocenić komentujących?
Zaloguj się lub zarejestruj jako nieustraszony bojownik walczący z powagą